Wołyń
Granica: Polska – ZSRS
Obecnie: Ukraina
Malowniczy, uchodzący za wrota wołyńskiego Polesia, przełom Słuczy zasłużył sobie w międzywojniu na miano Szwajcarii Nadsłuczańskiej. Na północ od niej rozciągają się ogromne obszary lasów i bagien, a na południe łagodne wzgórza i jary Wyżyny Wołyńskiej. Pani Janina Dąbrowska z wioski Siwki ma 90 lat i do dzisiaj mówi piękną polszczyzną, wspominając czasy, kiedy w nieodległych Lewaczach stacjonowali żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza. Staruszka cudem przeżyła to, co nastąpiło po wrześniu 1939 r. – terror zgotowany przez Niemców, Rosjan i ukraińskich nacjonalistów, i dzisiaj jest jedną z ostatnich polskich mieszkanek tych terenów.
W wyniku masowych mordów dokonanych przez ukraińskich nacjonalistów związanych z Ukraińską Powstańczą Armią (tzw. „banderowców) przy wsparciu części miejscowej ludności ukraińskiej zginęło na Wołyniu 60 tys. ludzi. W analogicznej czystce etnicznej w Galicji Wschodniej, czyli w województwach tarnopolskim, lwowskim i stanisławowskim, śmierć poniosło przynajmniej 25 tys. osób, a w województwach lubelskim i poleskim od 10 do 20 tys. W sumie w wyniku systematycznych pogromów w latach 1943–1944 życie straciło około 100 tys. Polaków, a także sprawiedliwych Ukraińców ratujących swoich polskich sąsiadów lub odmawiających udziału w mordach.
Jak wspominała pani Sofia, Ukrainka z wioski Tesiw: „Do nas też banderowcy zawitali jednego wieczoru i mówią do brata: „Chodź, pójdziesz z nami na wycieczkę”. On na nich popatrzył i odrzekł, żeby dali mu spokój, bo nikogo mordować nie będzie. Zmierzyli się wzrokiem, chwila grozy okropna. Ale odpuścili, zostawili nas i sami w noc poszli. Mieszkało w naszej wsi kilka polskich rodzin. To byli dobrzy ludzie, pomagaliśmy sobie wzajemnie. Za nic ich zabili. Tak samo jak rodziców mojego męża”.
![Janina Dąbrowska z wioski Siwki na Polesiu Wołyńskim.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_f0ecb84d37714f60ab9f04892be62c6c~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_f0ecb84d37714f60ab9f04892be62c6c~mv2.jpg)
W trakcie wojny przeżyła niemieckie pacyfikacje, mordy dokonywane przez "banderowców" i wejście Sowietów.
![Słynne liceum w Krzemieńcu zwane Atenami Wołyńskimi.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_7f20b9f1ecf340a094d080153369b059~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_7f20b9f1ecf340a094d080153369b059~mv2.jpg)
W XIX w. uczęszczał do niego jeden z polskich wieszczów narodowych Juliusz Słowacki.
![Szwajcaria Nadsłuczańska.Przełom Słuczy oddziela Wyżynę Wołyńską od bagien Polesia Wołyńskiego](https://static.wixstatic.com/media/86f721_7ab9b9cddb3949158f0962dac3bd9c12~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_7ab9b9cddb3949158f0962dac3bd9c12~mv2.jpg)
![Na Wołyniu.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_cca56639f8244675bbeda2298ee1a9f1~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_cca56639f8244675bbeda2298ee1a9f1~mv2.jpg)
![Krajobraz Wyżyny Wołyńskiej.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_c0903186b99441f2a73d1b5757ab4974~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_c0903186b99441f2a73d1b5757ab4974~mv2.jpg)
![Rzeka Słucz.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_77c366b8eaa2429386f04cef2e8ca6b2~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_77c366b8eaa2429386f04cef2e8ca6b2~mv2.jpg)
![„Niemcy i ukraińscy nacjonaliści tacy byli mordów żądni. Zabijali Polaków i siebie nawzajem".](https://static.wixstatic.com/media/86f721_ac405c368c52491a943f84b8e873fcd3~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_ac405c368c52491a943f84b8e873fcd3~mv2.jpg)
„Nic nie osiągnęli, a tylko niewinnej krwi naprzelewali. Na końcu Rosjanie ich wszystkich w trzy wiatry pogonili”.
![„Chciałabym po prostu spokojnie sobie żyć jak moi dziadowie na tych poleskich bagnach. Po swojemu”.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_a2e9e177c5474253b170967bcd4aca53~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_a2e9e177c5474253b170967bcd4aca53~mv2.jpg)
„Im głębiej w bagnach, tym bezpieczniej. Tylko dzika przyroda przynosi ukojenie”.
![Miejsce po polskim cmentarzy w Ludwipolu (dzisiejsze Sosnowe).](https://static.wixstatic.com/media/86f721_a162acdcea6345e8b08dcfa9f2b0a661~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_a162acdcea6345e8b08dcfa9f2b0a661~mv2.jpg)
![Symboliczny grób trzech polskich rodzin wymordowanych w trakcie rzezi na Wołyniu.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_6c0ce2021dd04ebf93541147879ea470~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_220,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_6c0ce2021dd04ebf93541147879ea470~mv2.jpg)
![Panteon pamięci Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) na uroczysku Hurby.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_122fc850ee6c477ab0deb116b0e85b5b~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_122fc850ee6c477ab0deb116b0e85b5b~mv2.jpg)
W 1944 r. miała tutaj miejsce jedna z największych bitew pomiędzy UPA a Sowietami. Nigdzie jednak nie ma informacji, że do 1943 r. istniała tutaj polska wioska wymordowana przez ukraińskich nacjonalistów.
![Wspomnienie świata sprzed wojny: „Polacy i Ukraińcy żyli w zgodzie. Nie było między nami nienawiści”](https://static.wixstatic.com/media/86f721_2da8bc44e4fd4affa28f222c24158271~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_2da8bc44e4fd4affa28f222c24158271~mv2.jpg)
![Wołyńskie drogi.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_38ad994633944e1bb51673e662604861~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_38ad994633944e1bb51673e662604861~mv2.jpg)
![Olga Rój: „Nacjonaliści namieszali młodym chłopcom w głowach, żeby zaczęli sąsiadów zabijać".](https://static.wixstatic.com/media/86f721_befbc18d46644d05a10a0a6bae626e85~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_befbc18d46644d05a10a0a6bae626e85~mv2.jpg)
Olga jest Rosjanką od urodzenia mieszkającą w Ostrogu leżącym kiedyś polsko-sowiecki pograniczu. Ze smutkiem wspomina czasy, gdy Wołyń był domem dla wielu różnych narodów.
![Cerkiew na Wołyniu.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_b2b78c4219d64af494b94a1c49bb0806~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_b2b78c4219d64af494b94a1c49bb0806~mv2.jpg)
![Aleksander i Liliana Serotyńscy: „W 1941 r. sołtys wszystkich ostrzegł, że Niemcy spalą naszą wioskę](https://static.wixstatic.com/media/86f721_0a63e49b20b6430288b3ac4f2d5bdf42~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_0a63e49b20b6430288b3ac4f2d5bdf42~mv2.jpg)
„On był Polak, ale nie rozróżniał, czy ktoś jest z matki Polki czy Ukrainki”
![Ruiny zamku w przygranicznym mieście Korzec.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_214b3491046341e8badefa44b01c0c4b~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_83,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_214b3491046341e8badefa44b01c0c4b~mv2.jpg)
![Wołyńskie drogi.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_918af00c928144d180a579f82ebeeb60~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_918af00c928144d180a579f82ebeeb60~mv2.jpg)
![Do miasteczka Wschowa w zachodniej Polsce trafiła po wojnie mama pani Magdaleny.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_347edbe0432d4dd8aac64bf02f4aeba1~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_347edbe0432d4dd8aac64bf02f4aeba1~mv2.jpg)
W trakcie podróży udało nam się odnaleźć na Wołyniu ślady jej rodzinnej historii
![Olga Hordyczuk, mama Magdaleny, urodzona przed wojną w wiosce Tesiw na Wołyniu.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_5a51f706d5ec44ce8c3363fb860485e3~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_5a51f706d5ec44ce8c3363fb860485e3~mv2.jpg)
![Sofia Hordyczuk: „Nie mieliśmy pojęcia, że ona po wojnie gdzieś tam w Polsce żyje”.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_d7257c385a264395a09eeed1154f3f70~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_220,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_d7257c385a264395a09eeed1154f3f70~mv2.jpg)
![Wioska Tesiw.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_81809cc3dae14c9a955e31ba2e9fa4d4~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_81809cc3dae14c9a955e31ba2e9fa4d4~mv2.jpg)
![Umocnienia przedwojennej polskiej „linii Sosenkowskiego".](https://static.wixstatic.com/media/86f721_2994142544b2423fadc38773f27cfbf7~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_2994142544b2423fadc38773f27cfbf7~mv2.jpg)
W jednym z takich bunkrów po bohaterskiej trwającej wiele godzin walce w okrążeniu z Sowietami zginął ppor. Jan Bołbot wraz z całym swoim oddziałem.
![Wiera na Wołyń przybyła dopiero po wojnie.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_ed5877f7b96a45909d45bde4cdde4cef~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_ed5877f7b96a45909d45bde4cdde4cef~mv2.jpg)
Na sowieckiej Ukrainie przeżyła ludobójczy, sztucznie wywołany przez Stalina w latach 30. Wielki Głód, który pochłonął miliony ofiar.
![Harcerze hufca "Wołyń" przed pomnikiem bitwy z Rosjanami o polską niepodległość pod Kostiuchnówką.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_e22b9d765a4345f2b5377a549664fb8c~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_e22b9d765a4345f2b5377a549664fb8c~mv2.jpg)
![Polsko-ukraińska przyjaźń.](https://static.wixstatic.com/media/86f721_d43f1e889cff400682cac18466beb0a8~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_98,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/86f721_d43f1e889cff400682cac18466beb0a8~mv2.jpg)